Etty Hillesum en de Stroom van Aanwezigheid

Etty Hillesum and the Flow of Presence: A Voegelinian Analysis is een studie over het leven, de geschriften en ervaringen van een jonge Joodse vrouw, die de chaos in haarzelf en de duisternis van het totalitaire nazi-regime probeert te overwinnen door een mystieke verbondenheid met God en door een actieve naastenliefde te verwezenlijken in het concentratiekamp. De studie analyseert Hillesums innerlijke ontwikkeling en spirituele rijping in het licht van Voegelins filosofie, met name zijn filosofische theorie over het menselijke bewustzijn, de ervaring en de symboliek. In zijn werk Order and History richt Voegelin zich op de antwoorden van personen, bevolkingsgroepen en verschillende culturen in relatie tot de menselijke ervaring en het vraagstuk rond de goddelijke aanwezigheid in de tijd. Hillesum ervaart wat Voegelin als ‘misvormde werkelijkheid’ beschouwt (Deformation, Eclipse). Niet alleen intern maar ook extern, om hen heen, was er chaos, depressie en het sterk gevoel van verlies. Door een voortdurend schrijvend verzet en een constante spirituele zoektocht naar menselijke waardigheid en respect, was het mogelijk voor Hillesum en Voegelin zich te beschermen tegen de verdorring van hun eigen ziel en deze tot de laatste adem te verdedigen. Tegenover de tijdsgeest van depressie en verval verzette Hillesum zich door in haar geschriften het leven als schoon en mooi te blijven zien. Voorbij een idealistische en naïeve houding vond zij een concrete en realistische manier om gelukkig in het leven te staan te midden van de chaos die ongekende proporties had aangenomen. Dit wonderbaarlijke gevoel van openheid en lichtheid in toch zeer wrede omstandigheden beschreef zij als ‘stromen’. Dit gevoel is uiteindelijk de kracht in Hillesum geweest, waarmee ze de afschuw en angst voor dood wist te overwinnen. Ze doet een bewuste keuze - ondanks de mogelijkheid om te ontsnappen - het totalitaire systeem niet uit de weg te gaan, maar te ondergaan om zo, blijvend bij ‘haar mensen’ de liefde en het leven het laatste woord te geven. Daarbij stopte ze al haar energie in de dagelijkse zoektocht naar de zin van het leven. Ze probeerde haar relatie met God en anderen te begrijpen en verkreeg inzicht in het uiteindelijke doel van elke individuele spirituele bijdrage aan het leven en welzijn van de mensheid.

Etty Hillesum and the Flow of Presence: A Voegelinian Analysis is een grondige analyse en lezing van de expressie vormen van Hillesums innerlijke reis in de Nederlandse oorspronkelijke bronnen. Hillesum belichaamt een opmerkelijke getuigenis, zowel in termen van haar spirituele leven als in haar literaire vaardigheden. In uitzonderlijk moeilijke omstandigheden groeide Hillesums bewustzijn in relatie tot God, haarzelf en in verbondenheid met mede lotgenoten. Dit alles hielp haar om met haar dagelijks leven om te leren gaan. De Dagboeken zijn een taalkundige middel om Hillesums spirituele ervaringen en ontwikkelingen te bestuderen. Om deze geschriften echter beter te leren begrijpen, moeten we bereid zijn volledig in de rijke wereld van haar symboliek te stappen, die zij ontwikkeld heeft. Deze studie is de zorgvuldige analyse van de taalkundige wereld van Etty Hillesum in het licht van de filosofie van Voegelin. Eric Voegelin’s filosofische symbool van de ‘flow of presence’ (stroom van Aanwezigheid) is ontworpen om veranderingen in het menselijk bewustzijn, en met name de goddelijke aanwezigheid, op te sporen. Deze term is ook nuttig om te begrijpen wat er gebeurt in de ziel van Etty Hillesum. Haar reactie op de stroom van Aanwezigheid was de grote doorbraak in haar spirituele leven in een periode van grote sociale onrust. Dit buitengewone testament, is een bron van inspiratie en een onverwoestbare bevestiging van het wonder van het leven. Voegelin en Hillesum hebben beide een weg gevonden in een rusteloze tijd van intellectueel verval, spirituele verarming en complexe en turbulente maatschappelijke ontwikkelingen. Hun spirituele en intellectuele bijdrage kan van grote waarde betekenen voor de rusteloze hedendaagse mens. De spirituele antwoorden die Hillesum en Voegelin in hun geschriften hebben verwoord met betrekking op de chaos, Nazi-terreur en het maatschappelijkegevoel van depressie en verlies, zijn een tijdloze manuscript geworden. Deze studie toont de lezer de weg naar het hart van hun denken en raakt onder meer de volgende onderwerpen: interreligieuze dialoog, vrede studies, jodendom, de holocaust, Gender Studies en mystiek.

Etty Hillesum and the Flow of Presence: A Voegelinian Analysis combineert de ideeën en ervaringen uit het leven van twee mystieke denkers in één globale visie voor de eenentwintigste eeuw. Het boek maakt gebruik van Voegelin’s analytische denkkader betreffende ervaring en symboliek. Het kernpunt is Voegelin’s filosofie van de ‘flow of presence’ (‘stroom van aanwezigheid’), die Hillesums mystieke, spirituele en interne ontwikkeling en het daarmee verbonden schrijvend verzet tegen het nationaal-socialisme zichtbaar en begrijpelijk maakt. De hermeneutische waarde van een dergelijke filosofische aanpak wordt bevestigd, alsmede het ook naar voren brengt de significatie van één van de minder bekende helden van de holocaust. Voegelin and Hillesum dragen bij aan ons begrip van een spiritueel en schrijvend verzet tegen een totalitaire crises. Het boek weerspiegelt de daaruit spirituele waarheid in een dergelijk standpunt. Hillesum, alsmede Voegelin, hebben de zoektocht vandaag de dag, naar orde in de politiek en in de samenleving, iets te bieden: de mogelijkheid om de verloren fundamenten van de samenleving en het verloren hart van ieder mens te herontdekken. Zij inspireren ons, een stukje hemel op aarde te vinden in onze persoonlijke ervaringen. Zij laten ons zien dat wij in onze eigen levensgeschiedenis op elk moment en in elke situatie van onze menselijkheid bewust kunnen worden en op deze moeizame weg van weerstand tegen de onmenselijkheid, het Goede kunnen volbrengen door in ons binnenste in relatie te treden met de ‘goddelijke aanwezigheid,’ the Flow of Presence.

Etty Hillesum and the Flow of Presence: A Voegelinian Analysis (Eric Voegelin Institute Series in Political Philosophy: Studies in Religion and Politics) by Meins G. S. Coetsier (Author) Hardcover: 248 pages Publisher: University of Missouri Press Language: English ISBN-10: 0826217974 ISBN-13: 978-0826217974 Price: $37.50s

Etty Hillesum and the Flow of Presence

Etty Hillesum and the Flow of Presence: A Voegelinian Analysis revisits the core of valuable materials of two major thinkers of the twentieth century, Eric Voegelin and Etty Hillesum. It contributes to a new understanding of familiar material by treating it in an original and thought-provoking manner. This study blends the thought and life experiences of two mystical thinkers in one overall vision for the twenty-first century. The major contribution of Voegelin's notion "the flow of presence" is that it makes the inner development of Hillesum’s mystically grounded resistance to Nazism transparent. The theory of Voegelin’s analytic of experience and symbolization is brought to life in relation to Hillesum's work. The book thereby confirms the hermeneutical value of such an approach as well as retrieving one of the lesser known heroes of the Holocaust. The Voegelin material is well expressed and the argument is tight as, for example, in Chapter 4 where Hillesum’s scattered meditations are comprehended within a number of the categories Voegelin has made available. Eric Voegelin and Etty Hillesum contribute to our understanding of cathartic resistance to totalitarian crisis, and to the spiritual truth emergent within such existence. Hillesum's search as presented in this book fits well within themes integral to the Voegelin literature.

Etty Hillesum and the Flow of Presence: A Voegelinian Analysis is the thorough reading of the symbol world of Hillesum’s interior journey. She was a remarkable witness both in terms of the substance of her work and of her literary formulation. Under extraordinary conditions Hillesum underwent the growth of the soul that enabled her to triumph over the totalitarian nightmare. Thereby, she found the linguistic means of making this development available to succeeding generations. To follow it however we must be prepared to take the full measure of the rich symbol world she developed for the task. This book, with its access to the Dutch sources and the dissection of the linguistic universe of Etty Hillesum, contributes both to Hillesum research and Voegelinian scholarship. Etty Hillesum and the Flow of Presence: A Voegelinian Analysis is an account of the life, works and vision of two prominent mystical thinkers, Etty Hillesum and Eric Voegelin, whose lives were shaped by the totalitarian Nazi-regime. This book explores how mystical attunement to the flow of presence is the key to the development of Etty Hillesum’s life and writings. Eric Voegelin’s analysis of the history of order is focused on the responses of individuals and societies to the divine presence. Etty Hillesum’s The Letters and Diaries illustrates her heroic struggle to come to terms with her personal life in the context of her gradual response to the flowing presence. Etty Hillesum died at the age of twenty-nine in Auschwitz midway through WW II. All her energy had been absorbed in a daily search for the meaning of her life, for an understanding of her relationships with others, and for an insight into the ultimate purpose of each individual’s contribution to the well being and maintenance of the human spirit. Eric Voegelin’s philosophical symbol "the flow of presence" ("the intersection of time with the timeless") is designed to “catch’’ changes and shifts in the mode of human responsiveness to the divine presence and it is especially helpful in clarifying what is taking place in the soul of Etty Hillesum. Her response to the flow of presence while she was undergoing significant breakthroughs in her spiritual life in the context of a period of overwhelming social disorder, amounts to a testament of great courage. It is an inspiration and an affirmation of the indestructible wonder of life. In one of his final conclusions Coetsier writes: “The complexity of the human condition will require the ability to be human in transcending our immediate and simply given context through an attunement to the flow of presence.” Etty Hillesum and Eric Voegelin have provided a welcome antidote to the restless and wandering spirit of a complex and turbulent era and this book guides the reader to the heart of their mystical thought. With the current explosion of interest in inter-religious dialogue, peace studies, Judaism, the holocaust, gender studies and mysticism, it is an attempt to respond to the signs of the times. Accompanying the treatment of Voegelin’s and Hillesum’s writing, this book includes an extensive bibliography of international scholarship on both authors.

Synopsis given by the Publisher

Although she died cruelly at Auschwitz at the age of twenty-nine, Etty Hillesum left a lasting legacy of mystical thought in her letters and diaries. Hillesum was a complex and powerful witness to the openness of the human spirit to the call of God, even under the most harrowing circumstances. Her life was as much shaped by Hitler’s regime as was that of philosopher Eric Voegelin, and as Meins Coetsier reveals, her thought lends itself to interpretation from a uniquely Voegelinian perspective.

Etty Hillesum and the Flow of Presence analyzes the life and writings of Hillesum from the standpoint of Voegelin’s views on consciousness—especially his philosophy of luminous participation in the transcendent ground of being. Through a careful reading of her letters and diaries, Coetsier reveals the inner development of Hillesum’s mystically grounded resistance to Nazism as he guides readers through the symbolism of her spiritual journey, making effective use of Voegelin’s analytics of experience and symbolization to trace her path to spiritual truth.

Intertwining the lives, works, and visions of these two mystical thinkers, Coetsier demonstrates his mastery of both Voegelin’s philosophy and Hillesum’s Dutch-language materials. He shows how mystical attunement to the “flow of presence”—Voegelin’s designation for human responsiveness to the divine—is the key to the development of Hillesum’s life and writings. He displays a special affinity for the suffering and grace-filled transformation that she underwent as she approached the end of her life and gained insight into the ultimate purpose of each individual’s contribution to the well-being and maintenance of the human spirit.

Retrieving one of the lesser-known but most compelling figures of the Holocaust, Etty Hillesum and the Flow of Presence is an original contribution to both Voegelin and Hillesum scholarship that reflects these writers’ strong valuation of the human person. It presents Hillesum’s life and work in an original and provocative context, shedding new light on her experiences and their symbolizations while further broadening the application of Voegelin’s thought.

About the Author

Meins G. S. Coetsier is affiliated with the Research Foundation in Flanders, Belgium, and a researcher at the Etty Hillesum Research Center at Ghent University.